ҚР МОМ халықарылық ынтымақтастық шеңберінде, Қазақстан Республикасы мен Мажар Республикасы арасындағы мәдени байланыстарды нығайту мақсатында, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музей директорының орынбасары Б.Дандығараева және Мажарстан Ұлттық музей директоры Бенедек Варга музей ісі, тәжірибе алмасу, ғылыми және мәдени-біліми жобаларды жүзеге асыру мақсатында ынтымақтастық Меморандумына қол қойды.

Бекітілген Меморандум нәтижесінде 2020 жылы Мажарстан Ұлттық музейінде (Будапешт қ.) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музей қор коллекциясының «Ұлы даланың тарихи-мәдени келбеті» атты көрме өтеді. Көрме Мажарстандықтарды қазақтардың тарихы және мәдениетінің бай этнографиялық коллекциясымен, сондай-ақ ерте көшпелілердің дәстүрімен таныстырады.

Көрме Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі және Мажарстандағы Қазақстан Елшілігінің қолдау көрсетті.    

2019 жылдың 3 маусым күні Мажарстанның Сазхаломбатта қаласындағы Матрика музейінде ҚР Мемлекеттік орталық музейінің қор коллекциялар негізінде «Ұлы даланың тарихи-мәдени келбеті» атты халықаралық жылжымалы көрме ашылды. Көрмеге келушілер музей қорындағы ерте көшпелілер кезеңінің мәдениетін көрсететін екі жүзден астам археологиялық артефактілер, Есік қорғанынан табылған «Алтын Адамның» ғылыми реконструкциясы сондай-ақ, дәстүрлі қазақ мәдениетіне қатысты этнографиялық құндылықтармен танысты. Көрменің салтанатты ашылуына Қазақстан Республикасының Мажарстандағы Елшілігінің өкілі Ермек Жылқайдаров мырза, сонымен қатар зиялы қауым өкілдері, музей қызметкерлері мен жергілікті баспасөз қызметкерлері қатысты.

Мажарстан тұрғындары және қонақтарын, барша қандастарымызды көрмемен танысуға шақырамыз. Көрме 2019 жылдың 15 шілдесіне дейін жалғасады.

Мекен-жайы: Мажарстан, Сазхаломбатта қаласы, Матрика музейі.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Орталық музейінде 2019 жылдың 31мамырында «Халықтарды Қазақстанға депортациялау тарихынан» көрмесі ашылады

Жаппай саяси қуғын-сүргін жылдары КСРО халықтарын күштеп депортациялау сталинизмнің қылмысы саналады.

Күштеп депортациялау душар болғандардың алғашқы легіне қиыршығыстық кәрістер жатады. Корей халқымен бір уақытта оңтүстік шекаралардан күрдерді, армяндар мен ирандықтар көшірілді. Батыс Белоруссия мен Батыс Украинадан, сонымен қатар Балтық маңы республикаларынан депортацияланған поляктар 1939-1941 жылдары республика тұрғындарына айналды. Ұлы Отан соғысы басталысымен халықтарды депортациялаудың жаңа кезеңі басталды. Бұл кеңестік немістер еді. Олар Еділ бойынан, Грузиядан, Әзірбайжаннан, Армениядан көшірілді. Тұрғылықты халқының еркінен тыс Қазақстан түрлі ұлттардың сталиндік түрмесіне айналды. Қазақстанға 1937 жылы 18526 кәріс отбасы (шамамен 100 мыңнан астам адам). Соғыс қарсаңында 102 мың депортацияланған поляк республика тұрғындары атанды. Елдің батыс аудандарынан 1941 жылдың күзінде республикаға 532506 адам көшірілді. Қазақ КСР-іне 1941 жылдың күзінде тағы 361 мың Еділ бойы немістері көшірілді. Қазақстанға 1943-1944 жылдары Солтүстік Кавказ халықтары мен басқа да ұлт өкілдерінің 507 мың адамы қоныс аударылды. Орта Азия мен Қазақстан республикаларына 1944 жылдың қарашасында Месхетияның (Грузия КСР) 220 елді мекенінен 110 мыңнан астам көшірілді. Депортациялаудың ауыр зұлматы Солтүстік Кавказ халықтарын қиын жағдайға душар етті, 1943-1944 жылдарықарашайлар, балқарлар, шешендер мен ингуштар депортацияланды. Содан соң қалмақтар мен қырым татарлары көшірілді.

Халықтарды Қазақстанға депортациялау сталинизмнің қандықол саясаты жағдайында өтті. Қуғын-сүргінге душар болған халықтардың аса ауыр жағдайда тірі қалуына қазақ халқының бауырмалдығы мен гуманизмі зор септігін тигізді.

Көрмеге Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Орталық музейі қорларынан алынған фото және деректі материалдар, кітаптар жіне депортацияға ұшыраған халықтардың тұрмыстық заттары қойылады.

Құрметті алматылықтар, көрменің ашылуына шақырамыз!

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музейінде 2019 жылдың 17 мамырында сағат 18. 00-ден 24. 00-ге дейін жалғасатын Халықаралық музейлер күні мерекесіне арналған «Музей түні – 2019. Жастар. Бастамалар. Жетістіктер» мәдени іс-шарасы аясында Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік архивтерімен бірлескен «Қазақ жазуының тарихы» атты тақырыптық көрме ұйымдастырылып отыр.

Айтулы көрмеге сирек кездесетін қазақ қолжазбалары мен басылымдарының ішінде Абай Құнанбайұлының 1899 жылы қазақ тілінде араб жазуымен жазылған «Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққандығы туралы» атты бірегей қолжазбасы, Мүрсейіт Бікеұлы мен Тұрағұл Абайұлының 1925-1927 жылдары жазған «Қазақтың атақты ақыны Абай Құнанбайұлы» атты қолжазбасы, 1909 жылы Санкт-Петербордағы Илияс Бораганскийдің баспаханасында Кәкітай мен Тұрағұл тарапынан бастырылып шыққан Ибраһим Құнанбайұлының өлеңі, Ахат Шәкәрімұлы Құдайбердиевтің араб жазуынан кирилшеге көшірілген қолжазбасының машинкамен жазылған нұсқасы, айырықша ғылыми сипатқа ие болған Мұхамеджан Сералиннің «Қожалар шежіресі» қолжазбасы, 1925 жылы Қызылорда қаласындағы Қазақстан Мемлекет баспаханасында басылған Ахмет Байтұрсыновтың Тіл – құрал (Дыбыс жүйесі мен түрлері) атты еңбегі аталмыш көрме мазмұнының негізгі арқауы ретінде қойылды.

Сондай-ақ араб жазуымен қазақ тілінде жазылған Ғ. Мүсіреповтің «Сын», «Достар қалжыңы» атты қолжабалары, XX ғасырдың бас кезінде ұлт зиялы қауымының тарапынан мерзімді түрде жарық көрген, сол кезеңдегі елдің мәдени-тарихи және әдеби өмірінен маңызды мағлұматтар беретін «Ұшқын» «Тілші», «Еңбекші қазақ» газеттері, «Айқап», «Абай», «Қазақ елі» журналдары да осы көрмеде көрермен назарына ұсынылады.

Хронологиялық тұрғыдан 1921-1962 жылдар аралығын қамтитын араб әріптерімен қазақ тілінде жазылған хат-құжаттар (санақ қағазы, делегаттық, партиялық билеттер, мандаттар, сенім қағаздары, сақтандыру кітапшалары, студенттік куәліктер, түрлі анықтамалар) осы көрменің бір бөлігін құрайды.

Көрменің латын жазуымен қазақ тілінде жазылған қолжазбалар мен басылымдар бөліміне енетін 1940-1946 жылдары Ә. Жиреншиннің Әрхам Ысқақовтан көшіріп жазған «Абайдың жас күнінде жазған өлеңі», «Мүсірәлі ақсақалдың айтуынша» атты шығармаларымен бірге Ғ. Ормановтың «Алынған қамал»,  А. Жұбановтың «Қазақтың халық композиторы – Құрманғазы», Д. Әбіловтің «Қуат», Ә. Тәжібаевтың «Ана дауысы» көркем туындыларымен қатар Қақым Құмалиевтің 8-9-10 сыныптарға арналған «Әдебиет теориясы-Adebiet teoriasy» атты оқулығын ерекше атауға болады.

Кейінгі кезеңдерде кирилше жазумен қазақ тілінде жазылған «Қазақ әдебиеті», «Соцалистік Қазақстан», «Туркестанская правда», «Казахстанская правда» газеттері де осы көрме төрінен орын алады.

Осы құнды дүниелермен қатар музей қорында Орталық Азия мен Қазақстан аумағында ортағасырларда билік құрған Қарахан, Шағатай, Жошы әулеттеріне тиесілі араб жазулы шығыс монеталары мен күміс білезіктер, мөрлер, арабграфикалы қабіртастар да бұл көрменің тақырыптық тұрғыдан түрлі ерекшеліктерін айғақтайды.

Осы көрмеге арнайы қойылып отырған ҚР Президенті мен ҚР Орталық мемлекеттік архивтерінен алынған 40 сақтау бірліктен астам деректі жазба метериалдар, атап айтқанда: Қазақ КСР Халық Комиссарлар Кеңесінің қаулылары (1920 ж.), Қазақ Жаңа Әліппешілер Қоғамының жарлығы (1927 ж.), 1928 жылғы 25 сәуірдегі С. Аманжолов пен 1929 жылдың 13 қаңтарындағы О. Жандосовтың жаңа латын жазуына көшу жөніндегі есебі мен баяндамасы, Қазақ КСР Халық Ағарту Комиссиариатының жаңа алфавитке көшу жөніндегі қаулылары (1930 ж.), Арал, Шалқар аудандарына қатысты жаңа әліпбиді үйрету комитетінің құжаттары (1932 ж.), Қазақ КСР саяси кеңесінің құжаттары (1938 ж.) Н. Төреқұловтың оқулықтар жайлы жазған хаты айтулы мәдени шараны жан-жақты кемелдендіріп, оның экспозициялық-композициялық мәнін айқындай түседі.