ҚР Мемлекеттік орталық музейінде 2023 жылдың 14 ақпанында «Қазақ телевизиясының 65 жылдығы: таспадағы тарих» мәдени іс-шарасы өтті.
1958 жылы 8 наурызда қазақ арнасының шаңырақ көтеруі ел тарихындағы елең еткізер жаңалық болды. Сол сәттен бүгінге дейін ұлттық құндылықтар мен мұраттарды насихаттауда ықпалды күшке айналды.
Тарихи деректерге сүйенсек, тұңғыш қазақ телеарнасының тырнақалды хабарын республика көрермендері 4100 теледидардан тамашалаған. Желтоқсан айынан күнделікті 5 сағаттық хабар беріле бастады. 1970-жылдары телебайқаулар дүниеге келіп, 1980-жылдары ток-шоулармен толыққан. Осы жылдар ішінде телеарна сан түрлі өзгерістерді бастан кешірді. Алғашқы кассеталы ауыр камералар мен сымы бар микрофондардың орнына сан қырлы техникалық мүмкіндігі бар цифрлық телевизия келді. Біртіндеп облыстық телестудиялар да өз жұмыстарын бастап, жергілікті халықты сапалы ақпаратпен қамтамасыз еткен. Ел өмірінде қандай елеулі оқиға болса, телевизия соның бел ортасында жүрді. Көк сандық қазақ көрерменін өркениетке ілестіре отырып, көмбеде қалған дүниесімен қайта қауыштырды. Ұлттық арна 2011 жылдың қыркүйек айынан бері 100 пайыз қазақ тілінде хабар тарата бастады.
Шарада «Qazaqstan» телерадиокорпорациясы Алматы филиалының директоры Жиреншина Сәуле Жәнібекқызы, қазақ телевизиясының ардагерлері - диктор, ҚР еңбек сіңірген әртісі Сейітов Ләскер Қалиұлы, журналист Қаймолдинов Төлеубай Смағұлұлы, диктор Бегембаева Фатима Мамырбекқызы қатысты. Олар телевизияның мәдениет пен өнерді дамытуға, ұлттың сананың оянып, өрісінің кеңеюіне орасан үлесі, ұлттық арнадағы қызығы мен қиындығы қатар жүрген ұмытылмас сәттерімен бөлісті.
ҚР Мемлекеттік орталық музейі директорының орынбасары Данияр Байжұманов еліміздің ұлттық мұрасын насихаттауда зор еңбек сіңірген ардагерлерге алғыс хаттар табыстады. Құттықтау сөзінде «Тамыры тереңге жайылған ұлттық арнаның тарихы, ол - елдің таспадағы тарихы. Бүгінде осы саланың жеткен жетістігі, алған асуы алдыңғы толқындағы зерделі, ойшыл, кәсіби мамандардың еңбегінің жемісі», - деді ол.
Шара соңында қонақтар «Қазақ телевизиясының 65 жылдығы: таспадағы тарих» тақырыбындағы көрмені тамашалады. Көрмеге музей қорынан 30-дан аса заттар қойылды. Атап айтқанда, жазу машиналарының, телефон және телеграф, теле,-радиоқабылдағыш құрылғыларының алғашқы үлгілері, сонымен бірге бүгінде күнделікті қолданыстан шыға қоймаған үлгілері көрсетілді.
Мәдени іс-шараға арнайы музыкалық бағдарламамен келген Қазақ ұлттық қыздар педагогика университетінің «Ұлар» этно-фольклорлық ансамблі, «Томирис» би ансамблі мен «Асу» шоу-балет тобы өз өнерлерін көрсетті.
Суреттің құдіреті... Дүниені көзбен көріп, түйсіну негізінде бейнелейтін өнердің бұл саласы адамды таңғажайып әлемнің тұңғиығына
бойлататыны сөзсіз.
Көкейдегі ой-қиялды қылқалам ұшына сыйдыра алған суретшінің көз майын тауысып салған шығармасына қызықпау мүмкін емес.
2023 жылдың 3 ақпанында Мемлекеттік орталық музейінде Қазақстанның кәсіби суретшілері Гүлжамал Тагенова, Светлана Цой және Гүлшат Мадибиеваның «Көктем әуені» өнер туындыларының көрмесі ашылды.
Гүлжамал Тагенова – белгілі қазақстандық суретші, педагогикалық тәжірибесі мол, белгілі қазақстандық суретші, ҚР Суретшілер Одағының мүшесі. Оның жұмыстары Қазақстан музейлерінде және Германия, Италия, АҚШ, Греция, Түркия, Франция, Швейцария және т. б. жеке коллекциялары ұсынылған.
Гүлшат Мадибиева 2021 жылдан бастап Жапонияның Халықаралық Акварель институтының (Нигата/Жапония) толық қауымдастырылған мүшесі, ҚР Суретшілер Одағының мүшесі. Шығармашылықпен айналысады, халықаралық, республикалық көрмелерге, симпозиумдардарға және ғылыми конференцияларға қатысушысы, шығармашылықтағы білімі мен дағдыларын жетілдіруде.
Светлана Цой – 2009 жылдан бастап Халықаралық көрмелер мен пленэрлерге белсенді қатысады, шетелдік кескіндемедегі жетістіктері үшін Сеул (Оңтүстік Корея) «Азия көшбасшысы -2022» наградаларына ие, сондай-ақ ҚР Суретшілер Одағының мүшесі.
Шараны ашқан Орталық музейдің директоры Рашида Харипова: «Суретші ойшыл болуы керек, тарихты жақсы білуі керек. Осы орайда көрмедегі керемет үйлесім тапқан туындылар шеберлік тәсілдерімен таң қалдырады. Үш суретші кенепке өз дүниетанымын, ұлттық мәдениет пен тарихтың ерекшеліктерін қылқалам арқылы сезіммен жеткізе білген» - деп атап өтті.
ҚР Суретшілер одағы қоғамдық бірлестігінің басқарма төрағасы Өмірбек Жұбаниязов, Қазақстан Суретшілер одағы Алматы облысы филиалының төрағасы Ермұхан Жүнісхан, «Ұлар» заманауи өнер галереясының директоры Юрий Маркович көрме авторларын құттықтап, төл мәдениетімізге қосқан үлесі үшін ризашылық білдіріп, алғыс хаттарын табыстады.
Бүгінгі таңда Қазақстанның заманауи суретшілері шығармашылық еркіндікке ие бола отырып, ұлттық нақышты, мифологияны, ежелгі нанымдар мен Шығыс мотивтерін көрсете отырып, сабақтастық пен өзіндік ерекшелігін сақтап қалды. Суретшілер түрлі-түсті қарама-қайшылықтармен, қиялды, тыныштықты және қоршаған әлеммен үйлесімді бірлікті жеткізетін ерекше өмірлік энергиямен толтырылған жарқын, стильдендірілген және ерекше кескіндеме суреттерін ұсынады. Біз суреттердегі нәзік, салмақсыз сұлулардың көкте қалықтап, гүлдерге батып, кеңістікті көктемнің, жастық пен қуаныштың сезімі мен күтуімен толтыратынын көре аламыз.
«Кескіндеме өнеріне, мамандығына шексіз адал үш суретші бүгін нағыз көктем мерекесін сыйлады. Әрқайсының жеке авторлық стилі бар қылқалам шеберлерін өнерге, мамандығына деген шексіз сүйіспеншілік біріктереді», - деді құттықтау сөзінде Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер музейінің ғалым хатшысы, ҚР суретшілер одағының мүшесі, өнертанушы Екатерина Резникова.
Құрметті алматылықтар және қала қонақтары!
Музей заманауи қазақстандық кескіндеме өнерін тамшалауға шақырады.
Гүлжамал Тагенова, Светлана Цой және Гүлшат Мадибиеваның шығармашылығы көңілдеріңізге көктем сыйлайтынына сеніміміз мол.
Көрме ақпан айының соңына дейін жалғасады.
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музейі бүгін Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық халық аспаптар оркестрі ғимаратында «Нағыз қазақ – домбыра!» жылжымалы көрмесін өткізді.
Домбыра,
сен - халқымның аяулы әні,
Дауысың шалқып, кейде баяулады.
Сен үшін әнші Мұса жапа шегіп
Айрылып "қанатынан" жаяулады, -
деп ақындар жырлағандай, көрмеде қазақ халқының әйгілі әнші-сазгері, ақыны Жаяу Мұсаның домбырасы музейдің асыл қорында сақтаулы екенін бірі білсе, бірі білмейді.
Қазақтың ұлттық брендіне айналған домбыраны төрткүл дүниеге танытқан қазақ дегенде, ең алдымен, ойға Әміре Қашаубаев оралады. Күй кешіне жиналған алматылықтар мен қала қонақтары осыдан бір ғасыр бұрын Париж төрінде ән салып, Еуропа халқына ұлттық аспапты паш еткен Әміренің домбырасын тамашалауға мүмкіндік алды.
Рухани кешке жиналған қалың жұрт алдымен бабаларымыз бар сыр-арманын түйіп кеткен домбыраларды қызықтаумен болды. Тозбай, бүлінбей бүгінгі ұрпақтың қолына жеткен қастерлі жәдігерлер қатарында қазақтың танымал тұлғалары: ұлы ақын Абайдың жары Ділдә Алшынбайқызы, КСРО халық әртістері Елубай Өмірзақов, Манарбек Ержанов, академик Қаныш Сәтбаев, ән падишасы Күләш Байсейітова, ақындар Жұбан Молдағалиев, Қасым Аманжолов, мемлекет қайраткері, этнограф Өзбекәлі Жәнібеков, археолог-ғалым Кемел Ақышев, Қазақстанның халық әртістері Кәукен Кенжетаев, Қайрат Байбосынов, Мақпал Жүнісовалардың домбыралары ұсынылды.
Жазушының жұмысы аса ардақты да, өте жауапты жұмыс. Ол адам жанының мүсіншісі. Өйткені өмір тәжірибесі аз оқырман жас «осындай болсам» деп аңсап, арман еткен асыл мұратын көбінесе жазушының жан сырын құйып тебірене жазған туындысынан табады.
Бүгін, 31 қаңтар күні Орталық музейде өзіндік үні, өзіндік қолтаңбасы, шығармашылық бағыт-бағдары бар қазақтың көрнекті жазушысы, драматург, мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Баққожа Мұқайдың 75 жылдығына арналған еске алу кеші өтті.
Артына мол мұра қалдырған қаламгер 1948 жылдың 31 қаңтарында Алматы облысы, Райымбек ауданы, Нарынқол ауылында дүниеге келген.
Баққожа Мұқай мектепте оқып жүргенде-ақ өзінің жазушы болатынын білген. Алғашқы туындыларын 17-18 жасында жариялаған ол жазушы көп білуі тиіс деген ұстаныммен көп оқып, көп ізденеді. Алматыда оқып жүрген кезде Баққожа Мұқайдың алғашқы новелласы - «Жаңбыр жауып тұр» «Лениншіл жас» басылымында жарық көріп көптің ықыласына бөленген. Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін тәмәмдәп, 1965 жылы Райымбек аудандық «Коммунизм нұры» (қазіргі «Хантәңірі») газетінде еңбек жолын бастаған. Әр жылдары «Білім және еңбек», «Жұлдыз» журналдарында, Қазақстан Жазушылар одағында, 1990-1995 жж. Мәдениет министрлігінің репертуарлық редакциялық алқасында бас редактор, басқарма басшысы қызметтерін атқарады.
Табиғатынан айрықша шығармашылық қуат пен таным иесі өз талантын бабында ұстап, үнемі тәрбиелеп үздік туындылар ұсынған. Айталық, «Жаңбыр жауып тұр», «Өмір арнасы», «Аққу сазы», «Мазасыз маусым», т.б шығармалар мен бірнеше драмалық туындылар және «Жалғыз жаяу», «Өмірзая» романдары соның жемісі. 2000 жылы «Өмірзая» романы үшін жазушыға Қазақстан Республикасының мемлекеттік сыйлығы берілген.
Алғашқы сөз кезегін алған Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі Отарбаев Мәлік Нұржанұлы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың тапсырмасы бойынша арнайы келгенін айтып, құттықтауын жеткізді. Жазушы туыстарына тапсырылған Қазақстан Президентінің құттықтау хатында "Көрнекті жазушы, драматург, белгілі публицист, қоғам қайраткері, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Баққожа Мұқай саналы ғұмырын ұлт руханиятын байытуға арнаған және ел тарихын көркем сөзбен кестелеген қарымды қаламгер. Жазушылық, прозалық және драмалық туындылары әдебиетіміздің алтына қорына қосылған қазына. Ол Алматы облысында «Қазақ қоғамын» құрып, ана тіліміздің мәртебесін арттыруға зор үлес қосты» делінген.
Кештің құрметті қонақтары - Баққожа Мұқайдың інісі Ақылжан Сейдінұлы, ақын, драматург, мемлекет және қоғам қайраткері Н.Оразалин, жазушы, кинодраматург, Т.Жүргенов атындағы Өнер академиясының профессоры Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері С.Елубай тұшымды ойлары, жақсы естеліктерімен бөлісті.
Кездесу кешіне арнайы музыкалық бағдарламамен келген Ж.Елебеков атындағы республикалық эстрада-цирк коледжінің студенттері көпшілікті өз өнерлерімен тәнті етті.
Шара соңында қонақтар Баққожа Мұқайға арналған көрмемен танысты. Мұнда жазушының әр жылдардағы шығармалары, көзі тірісінде жарыққа шыққан бес томдық шығармалар жинағы, құжаттары мен суреттері, жеке заттары қойылды. Оның ішінде жазушының сырт киімі, портфелі, көзілдірігі, белбеуі, Қ.Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті сыйлаған естелік сағаты, «Parker» қаламы, фотоаппараты, телефоны және өзге де жазушының тұтынған заттары. Драматург жазушы Б.Мұқайдың Қазақстанда және шет елдердегі театрларда қойылған драмалық шығармалары көрмеде афишалық тумбада көрсетілді. Атап айтқанда, Қазақтың Ғ.Мүсірепов атындағы мемлекттік жастар мен балалар театрында қойылған «Өмірзая» трагедиясы, Махамбет атындағы Атырау облысаралық қазақ драма театрында сахналанған «Күнде мейрам, күнде той» спектаклі, Өзбек академиялық театрындағы «Хаетдан туйган түн» драмасы және т.б.
Осындай рухани азық сыйлаған кешті ұйымдастыруға атсалысқан Ғылым Ордасы Бас директорының ғылыми жұмыс және халықаралық байланыс жөніндегі орынбасары Сейдін Нұрлан Бақытжанұлына музей басшылығы алғыс айтып, ризашылық білдіреді.
Белгілі суретші, ҚР мәдениет қайраткері Еркін Ибрагимұлы Нұразхан қаламынан туған достық әзілдер мен карикатуралық суреттер көпшілікке кеңінен таныс.
Карикатура - суретпен айтылатын әзіл, шарж. Осы жанрдың қалыптасып, дамуына өзіндік қолтаңбасын қосқан сурет өнерінің шебері Еркін Ибрагимұлы биыл 70 жасқа толып отыр. Бүгін, 17 қаңтар күні сирек дарын иесінің мерейтойы және шығармашылық жолының 40 жылдығына орай «Карикатура тарланы» жеке көрмесі салтанатты түрде ашылды.
Еркін Нұразхан 1953 жылы Шығыс Қазақстан облысы Тарбағатай ауданы Жаңғызтал (бүгінгі Жетіарал) ауылында дүниеге келген. Оқушы кезінде «Батырлар жыры» кітабындағы иллюстрациялық суреттерді көшіріп алудың шебері болған Еркін Ибрагимұлы өсе келе жазушы болсам деп армандайды. Жанына қылқалам да, сия қалам да жақын болған.
1982 жылдан бері әдебиет, өнер, қоғам қайраткерлерінің әзіл портреттер галереясын жасап келеді. Ол еліміз тәуелсіздік алған жылдар ішінде әлеуметтік-экономикалық, саяси өміріміздегі келеңсіз құбылыстарды сынға алған сатиралық суреттер топтамасын дүниеге әкелді. Сондай-ақ, оқырмандарға өзекті мәселелерді көтерген мақалалары және деректі дүниелерімен танылған қаламгер.
Суретші барған тақырыптары әр алуан, бейнелеген кейіпкерлері саң қырлы мінез-құлықты болса, сурет салудағы техникасы тым қарапайым. Қағаз, қаламұш, тушь, акварель бояуы, гельді қалам, түрлі-түсті қарындаштар. Карикатурашыны шығармашылыққа жетелеген де – өмірдің өзі.
Қоғам мен адам, саясат пен заман кеңістігінде қайшыласқан мүдделер майданы мен керағар көзқарастарды жіті бақылап, ақ-қарасын анықтап, ішке жиған-түйгенін ел назарына ұсынады.
Музей директоры Рашида Ерімқызы Харипова кіріспе сөзінде: «Көркемсурет шығармасының авторы көзімен көрген бейнені ғана салса, бүгінгі шарамыздың кейіпкері жастарды достыққа тәрбиелеуге еңбек сіңіріп жатыр. Көрерменін бей-жай қалдырмай қоғамымыз бен заманымыздың кілтипанын табуға үндеп, сол процестерге қатысуға, ой түюге, әркім өз тұғырын анықтап алуға шақырады. Содан да суретшінің азаматтық позициясы анықтала түседі. Ол әділдік пен адалдық, шындық пен ақиқат жағында болса, қара халықтың мұң-мұқтажын айтып, өмірдегі өзгерістерге солардың тұрғысынан қарап бағасын бере алса - нағыз халықшыл суретші, өз елінің патриоты деген сөз» - деді.
«Карикатура тарланы» көрмесі соның дәлеліндей көрерменін шыншыл да айқын сырларға толы дүниетанымымен табыстырады. Тәуелсіздік алған еліміздің дамуына кедергі келтірер керітартпа күштерді келекелеп көз алдымызға әкеледі. Бейғам да немқұрайлы жүрмей, еліміз бен жеріміз үшін белсенді күрескер болуға шақырады.«Өзіне өзі күле білген халық - ұлы халық» деп француздар айтқандай, күле білудің бір жолы осы карикатуралық туындылар. Карикатура – ащы айтылған сын. Дегенмен, Еркін Ибрагимұлы ащы шындықты астарлап, туындыларында образдар арқылы ой тудырып, болмысымыздың күнгейі мен көлеңкесін көрсете білген. «Шарж дегеніміз адамның сыртқы ұқсастығын жоғалтпай, ішкі портретін көрсететін жанр. Күлкінің ар жағында мазақ емес – мазасыздану, жазғыру емес – жан ашу жатқанын жұрт түсінсе деймін. Құлағанды тұрғызу, қирағанды бүтіндеу, жылағанды жұбату, керенауды ояту, мұңайғанды езу тартқызу – сатиралық суреттердің абзал борышы болып қала бермек» - дейді суретші.
Құттықтау рәсімінде Қазақстан Республикасы мемлекеттік Ә.Қастеев атындағы өнер музейінің директоры Гүлайым Жұмабекова, Шығыс Қазақстаннан елдің ыстық сәлемін жеткізген облыстық мәдениет басқармасының Шығыс Қазақстан облыстық Өнер музейінің директоры Бекайым Ұябаева, ҚР Еңбек сіңірген қайраткері, өнертанушы Қарагөз Сүлейменова, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, композитор Болат Әшірбаев, Қазақстан Республикасының көркемсурет академиясының президентінің орынбасары Марлен Нысанбаев, Нелли Бубе және суретшілер Анарбек Нақысбеков, Қайырбек Закиров, Ғабит Ескенов, Қазақстан Жазушылар одағы басқарма төрағасының бірінші орынбасары Бақыт Беделхан ел игілігі жолындағы Еркін Нұразханның атқарған еңбегін атап өтті.
Көрменің тұсауын кесу мәртебесі суретші, көрменің авторы Еркін Нұразхан, ағалары Семен Шериязданов және Атантай Мейірбаев ақсақалдарымызға берілді. Музей қорына Е.Нұразханның сыйға тартқан 500 еңбегінің 200-ден астамы көрмеге қойылып, көрермен назарына ұсынылды.
Шараны әдемі әнмен әрлеп, жырдан шашу шашып, өнерімен көпшілікті тәнті еткен әнші Қарагөз Сүлейменова, Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген әртісі Ұлжан Айнақұлова, «Тарбағатай таулары» әннің авторы, композитор Болат Әшірбаев, айтыскер ақын Хазірет Бердіхан және Еркін Ибрагимұлының немерелері болды.
Шараға зиялы қауым өкілдері, Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық академиясы колледжінің студенттері мен бұқаралық ақпарат құралдары қатысты.
Көрме 2023 жылдың 31 қаңтарына дейін жалғасады.